Thema

You Must Change Your Life verwijst naar het gelijknamige boek van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk. Daarin wijst hij ons op de ethiek van het mens-zijn. De mens neemt geen genoegen met het leven zoals het hem gegeven is. Hij oefent zich voortdurend om het te veranderen. Sloterdijk ziet de mens als een acrobatisch wezen dat door zijn antropotechnische kwaliteiten (=de techniek van het mens-zijn) tot bovenmenselijke handelingen in staat is. Hij balanceert voortdurend tussen vallen en opstaan en tracht door rituelen, oefening en training zijn natuurlijke conditie te overstijgen. Sloterdijk ziet in dat oefenen een manier om de 'immuniteit' aan te scherpen: gevaren van buitenaf kunnen daadwerkelijk worden afgeweerd. 

In de lijn van Sloterdijks analyse benadrukt neurowetenschapper Israel Rosenfield soortgelijke, maar meer materiële (fysiologische/lichamelijke) kwaliteiten van het mens-zijn. Rosenfield bestudeert de werking van het brein en het geheugen. Hij benadrukt dat beiden zich evolutionair hebben ontwikkeld om het lichaam voort te bewegen. De wereld zoals we die kennen is een driedimensionale constructie van de ruimte die wordt ‘uitgevonden’ door ons brein en die we voortdurend met onze zintuigen aftasten. Dat idee vertoont veel gelijkenissen met Sloterdijks visie op de antropotechnische capaciteiten van de mens. De drang naar immuniteit en beweging en het herscheppen van de ruimte spelen ook voor Rosenfield een belangrijke rol om de werking van het brein en het geheugen te begrijpen. Volgens hem slaat ons geheugen niets op, maar creëert ons brein een dynamisch netwerk van verbintenissen die opgeroepen kunnen worden via triggers van buitenaf (situaties).

Vertrekkende van Rosenfields en Sloterdijks pleidooi voor verandering en aanpassing, stelt Artefact vragen bij het menselijk vermogen tot zelfoverstijging. Waar liggen de grenzen van de menselijke plasticiteit en hoe bewerkstelligen we een waarlijk nieuwe verhouding tot de buitenwereld? Gaat het hierbij in de eerste plaats om een zelf geïnitieerde verandering (Sloterdijk) of om externe omstandigheden (Rosenfield)?

In de Artefact expo worden vooral werken getoond die verband houden met Sloterdijks idee over zelf-overstijging. Ook Rosenfields denken speelt een rol in verschillende werken die te zien zullen zijn. Wat is de mens? Hoe verhoudt hij zich (via zijn lichaam) tot zichzelf en tot anderen? Welke invloed heeft de omgeving op ons bewustzijn? En hoe verhoudt de mens zich tot deze constante veranderende omgeving? De bewustwording van onze omgeving is één van de eerste stappen die nodig is opdat we ons leven kunnen veranderen. Hoewel vele denkers ons zijn voorgegaan in die thematiek blijft de vraag vandaag toch nog relevant. Net als in Sloterdijks pleidooi gaat de expo ervan uit dat het leven een reis is waarin innerlijke drang een directe invloed heeft op de leefomgeving. Artefact 2015 is een metaforische zoektocht via de beeldende kunst naar een mogelijk antwoord op de vragen die Sloterdijk zich stelt.

In tegenstelling tot wat men zou verwachten, is You must change your life geen imperatief die aangeeft hoe je je leven moet veranderen. Het is een pleidooi voor de plastische mens. De mens die steeds moet veranderen om te overleven maar ook de mens die wil veranderen om zichzelf te overtreffen. Niets staat stil, alles is altijd in beweging en de mens beweegt mee.

In de STUK Expozaal en op het STUK Binnenplein vind je werken rond de idee balans en evenwicht en de rol die het lichaam en het lichaamsbeeld daarin speelt. De mens is continu in beweging om letterlijk in balans te blijven, om zich staande te houden. Niets gaat vanzelf. Tegelijkertijd staat het vinden van evenwicht direct in verhouding tot ons lichaamsbeeld en het vermogen van ons brein om te weten waar ons lichaam zich in een ruimte bevindt. In dit deel wordt tevens de vraag gesteld wat de mens is en hoe hij zich via zijn lichaam verhoudt tot andere mensen.

De STUK Verbeeckzaal en de STUK Studio zijn ingericht rond de dynamiek van de specifieke parameters van de omgeving zoals o.m. licht, geluid, ruimte, spel en de mens. Kunstenaars zoeken in hun werk hoe men zich verhoudt tot die specifieke parameters in hun constante verandering? Een aantal hiervan zijn statisch (bv. de ruimte), andere zijn dynamisch (bv. de instrumenten). Door te bemiddelen tussen de ruimte en de instrumenten bepalen spelers en bezoekers wat ze zien of horen. 

In de STUK Ateliers en de STUK Paviljoenenzaal krijg je tot slot werken te zien waarin de worsteling van de mens met zichzelf en zijn omgeving centraal staan. De mens biedt weerstand en weet daarom op sommige momenten te excelleren. Oefening en doorzettingsvermogen zijn nodig om verder te kunnen komen. Aan de ene kant vecht hij om zich staande te houden, aan de andere kant is hij in staat om nog verder te gaan en het onmogelijke mogelijk te maken. Met die extra stap zet de mens zijn omgeving naar zijn hand.